SANAT SÖZLÜĞÜ

Oturma kesimi şilteli yüksek arkalıklı bir tür koltuk. 15. Louis çağında ilk örnekleri görülen berjerin sonraları çok sayıda çeşitleri yaratılmıştır.

Kıvrık bir boynuzun içinden dışarı fışkıran bitkiler ya da çiçekler biçiminde betimlenen bir bezeme örgesi.

Evlerin damları üzerinde yapılan oda ya da sundurma. Dam köşkü. Osmanlıca olan sözcük artık kullanılmaktadır.

Osmanlı'da halı ya da kilim.

Osmanlı su mimarisinde küçük baraj. İstanbul'un su gereksinmesini karşılamak için bunlardan birkaç tane inşa edilmiştir. Örneğin; Valide bendi, Sultan Mahmut bendi, Belgrad bendi.

Bkz: Banna.

Çok renkli Japon baskı resmi yapım tekniği. 1740'larda belirmiştir. Bu tarihten önce baskı teknikleri yalnız konturların yapımında kullanılır, renklendirme elle yapılırdı. Benizuri-e'de ise, renkler sayısı 20 ya da 30'a varan farklı basım levhaları kullanılarak baskı yöntemiyle elde edilmiştir.

Altın ve gümüş üzerine işlenmiş bezeme.

-Erken hıristiyankiliselerinde ruhban sınıfı için ayrılmış yüksekçe platform.

-Bizans kiliselerinde sunağı içeren bölüm. Ana neften ikonostasisle ayrılmış ve hafifçe yükseltilmiştir. Kilisenin en kutsal bölümü sayılır.

Duvar, kiriş, döşeme ya da sütunun düşeyliğini veya yataylığını yitirerek eğilmesi.

Genellikle çatının üstünde yer alan ve dört yandan manzaraya açık, küçük mekan ya da strüktür. Avrupa yapıları için kullanılır. Türk yapıları için cihannüma sözcüğü geçerlidir.

Kasaba.

Bektaşi başlığı biçiminde seramik kap.

Osmanlı döneminde kırsal alandan ve başlıca kentlerden gelen bekarlar kentte ev kiralayamaz ya da satın alamaz, ancak, bekar odaları adı verilen hana benzer yapılardaki odaları kirayla paylaşırlardı.

Osmanlıca da -estetik- kelimesinin karışılığı olarak kullanılan sözcük.

Eş büyüklükte kubbelerle örtülü Osmanlı çarşı yapısı. 14. yy'da ortaya çıkmıştır. Özellikle değerli eşya satışında ve tüccarın değerli evrak ve mallarının depolanmasında uzmanlaşmış bir mekandır.

Bkz: Kale bedeni.

Mimarlıkta bir eksen boyunca simetrik olarak, uzunlamasına ve bir mihrap doğrultusunda gelişmiş mekanları ya da planları niteler.

-Bayındır hale getirme işlemi.

-Bayındır olma durumu.

Sıcak ve soğuk su ayarlı ve bunların karışımını ayarlayabilir nitelikteki musluk.

Bkz: Arşitrav.

Geleneksel Anadolu Türk evinde en saygın konuklar için ayrılmış olan köşede yer alan sedir.

Kilim vs gibi düz dokuma yaygıların dokunuşundan önce, çözgü iplikleri arasına asıl dokunacak kesimin sökülmemesi için örülen bir ya da birkaç sıradan oluşan bölüm.

Geleneksel Anadolu Türk evinde en büyük oda. Genellikle diğer odalara oranla daha yoğun biçimde bezenir, konuk kabulü de bu odada yapılırdı.

Sütun başlığının üstüne yerleştirilmiş kare ya da çokgen biçimli taş tabla. Kiriş veya kemer başlık tablasının üzerine oturur. Bu yapım ögesine -abakus- da denirse de, bu son terim daha çok Antik ve Klasik mimarlık için geçerlidir.

Korint sütun başlıklarında sepete benzer bölüm.

İyon sütun başlıklarının iki yanında bulunan helezon biçiminde kıvrım. Volüt.

Özellikle İyon ve kompozit sütun başlıklarında kıvrımların kenarlarına çekilen ince silme.

Sütun başlıkları üzerinde görülen güle benzer bir bezeme ögesi.

Sütunla taşıduğu üst ögeleri arasında yer alan ve yastık görevi yapan bir yapı ögesi.

Bkz: Katedral.

Gotik ve Romanesk mimarlıklarda taç kapıyı oluşturan ve aylamalardan meydana gelen kemer.

Kütahya çini fırınında en üst rafla şişelik arasında kalan kesim.

Kütahya tipi çini fırınında en üst rafla kubbesi arasında kalan kesim.

Bir antik Roma villasının üzerinde konumlandığı platform.

Örtülmemiş bazilika anlamında deyim. Bu yapı tipinde, yan neflerin üstünün kapalı, ana nefinse, çatısız olarak inşa edildiği sanılmaktadır.

Merdiveni oluşturan ve üzerine basılan yatay ögelerin her biri.

Kale duvarı üzerinde yer alan diş gibi çıkıntıların her birine verilen addır.

Sıvı halde seramik çamuru.

Kale ve sur duvarlarının üstünde mazgallar ve mazgal siperlerinden oluşan korunma kesimi.

Genellikle hafif malzemeyle yapılmış, tek katlı geçici yapı.

İçki içilen mekan ya da banko.

İçinde vaftiz töreni yapılan ve genellikle merkezi planlı Hıristiyan yapısı.

Bkz: Vaftizhane.

Konut ölçeğinde yıkanma odası, hamam.

Arapça kökenli bu sözcük, Erken dönem Anadolu'sunda büyük olasılıkla -mimar- anlamına gelmeteyken, Osmanlı çağında karşılığı -yapı ustası- -kalfa- karşılığı olarak kullanılmıştır. Her iki dönemde de konuşma diline girdiği söylenemez. İlk dönemde yazılar, ikinci dönemdeyse belgeler üzerinde görülür.

Kentin çevresinde yer alan düşük yoğunluklu yerleşme alanı. Her çağda kentlerin etrafında böylesi düşük yerleşme oranlı alanlar bulunmaktadır. Fakat, bunlara banliyö denilemez. Eski kentlerin dış mahalleleri daha çok tarımla uğraşanlar için ya da istenmeyen kişilerin yaşadıkları alanlardı. Oysa, banliyö tam tersine orta ve üst gelir gruplarının ve çalışma yerleri kent merkezinde olan kişilerin yaşama alanıdır. Bu kişiler kent içinde yaşayamadıklarından değil, pislik ve yoğunluktan kaçmak için ve bu kaçışı sağlayacak maddi olanakları bulunduğundan dolayı banliyöleri yeğlemişlerdir.

-Dükkan ya da bankalarda işlem ya da alışveriş için kullanılan tezgah.

Bahçe veya parklarda kullanılan, çeşitli malzemelerden yapılmış oturma ögesidir.

Granit döşeme taşı.

Tropik iklimde yetişen bir tür kamış. Mobilya yapımında ve dekoratif amaçlı kullanılır.

Eski dilde çatı, dam.

İyon sütun başlığında volütün pulvinus denilen yan cephesinde yeralan düşey bant. Volütü iki yandan sıkıştıran kalın bir halata benzer.

Aynı adlı tropik ağaçtan elde edilen çok hafif ama kolay işlenebilir bir ağaç türü. Küçük plaka ve çıtalar halinde satılan balsa maketçilikte kullanılan temel malzemelerden biridir.

Antik Roma mimarlığında küçük boyutta özel ya da genel hamam. Anıtsal boyutta olanlarına thermae adı verilirdi.

Mobilyacılıkta küçük kusur ve gözeneklerin kapatılması için kullanılan toprak boyalarla renklendirilmiş balmumu.

Balmumu ve terebentin karışımından elde edilen bir tür mobilya cilası. Günümüzde pek az kullanılmaktadır.

Yapıda giriş katının üzerindeki katlarda yer alan dışa çıkıntı ya da içe doğru girinti biçiminde en az bir yönden dış mekana açılan bölüm.