Birbirleriyle dik açı yaparak kesişen doğrusal caddelerden ya da kare veya dikdörgen yapı adalarından oluşan kent planı. Mezopotamya'da da bazı örnekleri bulunduğu bilinmekle birlikte, ilk gelişkin ızgara plan örneklerine Antik Yunan dünyasında rastlanır: Örneğin daha 8. yy'da kurulan eski İzmir (bugünkü bayraklı tepesi)'in ızgara plan düzeni gösterdiği bulgulanmıştır. MÖ 5. yy'da ünlü Hippodamos bu plan düzenini öylesine geliştirip yaygınlaştıracaktı ki, o dönemden bu yana ızgara plan'ın yaratıcısının Hippodamos olduğu öne sürülür. Pire be Mileros'un planlarını onun yaptığı sanılır. Ana cadde sokak ayrımına yer vermeyen bu erken örneklerden sonra, Helenistik çağ'da böylesi bir işlevsel kademeleme ortaya çıkar. Knidos kentinin planı bu anlayışla oluşturulmuştur. Roma'da ise yeni kurulan kentler hemen hemen daima ızgara planla gerçekleştirilmiştir. Roma ızgara planları kare yapı adalarının kare biçiminde bir sur içine yerleştirilmesiyle yaratılmışlardır. Tam merkezde ise Cardo ve decumanus denen iki ana cadde kesişmekte ve bu noktada Forum bulunmaktadır. Ortaçağ Avrupa'sında ızgara plan bir kaç yeni kent dışında hiç uygulanmamıştır. Izgara planın yaygın kullanımı 17. yy'dan başlayarak ABD kentlerinde ortaya çıkar. New York başta olmak üzere neredeyse tüm ABD kentleri bu tür planlarla inşa edilmiştir.
Izgara plan batıda olduğu kadar doğuda da uygulanmıştır. Örneğin; eski bazı Çin ve Japon kentleri düzenli ızgara planına sahiptirler. Buna karşılık İslam ülkelerinde ızgara plan ancak batılaşma dönemi sonrası görülür. Türkiye'de de en erken ızgara plan örnekleriyle 19. yy başında karşılaşılır. İstabul'da Selimiye semti bu türün erken örneklerinden biridir.
Yorumlar
Yorum Gönder